07-03-2003

PASSETIEDINGE

Grote studie over veldnaemen en geschiedenis van de Westhoek op komst

Berkoop. Op vrijdagmiddag 4 april zal een ni'j en om meer as ien reden biezunder boek over de Stellingwarver tael en geschiedenis publiceerd wodden. Et gaot om een volgende, uutvoerige studie in de serie Veldnaemen van Stellingwarf. Auteur van disse belangrieke publikaosie is Piet van der Lende, ofkomstig uut de Westhoek en now woonachtig in Amsterdam. De schriever maekte o.a. gebruuk van een grote veldnaemeverzaemeling van de Stellingwarver Schrieversronte, zoas die indertied anlegd wodde deur de heer Dirk Brouwer (geb. 1918 in Ooldetriene, overi. 1999 in Wolvege). Zoas bekend lopt bi'j de Stichting Stellingwarver Schrieversronte naost et grote woordeboekprojekt, kleindere woordeboekprojekten en et grammatika-onderzuuk ok een veldnaeme-onderzuuk mit daoran koppeld een riegel uutgiften onder de naeme Veldnaemen van Stellingwarf. Onder advisering van de staf van et streektaelinstituut en mit hulpe van de veldnaemekemmissie van de Stellingwarver Schrieversronte hebben de oflopen jaoren vrijwilligers, waoronder een peer studenten, zorgd veur zo goed as komplete verzaemelings an veldnaemen van de verschillende dorpen in de hiele regio Stellingwarf. Disse naemen bin veur een pat nog in gebruuk, mar deur veraanderende omstanigheden, zoas ruilverkaveling, ni'je wegenpetronen en de komst van butermeensken gaot toch een groot pat verleuren van wat tot veur kot nog levendig was in mondeling taelgebruuk. Een protte naemen bin zo staorigan allienig nog bi'j de alderooldsten bekend of nog allienig mar in oolde pepieren en dokumenten, zoas verkoopboekies. Et is van groot kultureel en historisch belang om al disse naemen te beweren, ze te verklaoren en ze te plaetsen in et locht van de historische ontwikkelings. Dat betekent dat in et onderzuuk en in de uutgiften van alle historische laogen de naemen 'mitneumen wodden', zo vule as dat now nog kan. Want et tal ooldste infermaanten die nog mit alles van vroeger goed op 'e hoogte binnen, wodt zo lievelao dunner. Deur heur gegevens en die uut schriftelike bronnen bi'j mekeer te gadderen, te bestuderen en op een goeie meniere uut te geven, ontstaot een betrouwber beeld van de naemen die meensken vroeger hadden veur de elementen uut de omgeving die veur heur leven belangriek weren. En zo komt ok een belangriek onderdiel van et Stellingwarfs as oold kultuurgoed vaaste te liggen en wodt dat veur elkeniene toegaankelik die d'r van weten wil of d'r veerder studie van maeken wil.

De andudings deur veldnaemen weerspiegelen ok de veraanderings in et laandschop. Zo bin brinken, maoden (lege hujlanen) en essen al uut hiel oolde tieden, wieken bin elementen uut de vervening, poolders duden op vroege of laetere poolderanleg, en een element as 'Flippobrogge' in Oosterwoolde dudet dudelik op een hiele jonge ontwikkeling en naemgeving. De studie die op kommenwegen is, is een prachtig veurbeeld van hoe de veldnaemen de historische ontwikkelings weerspiegelen kunnen, in dit geval dus die van de Westhoek, et gebied an de westkaante van de Helomavaort. Oorpronkelik was dit een gebied daj' as een 'gewone Stellingwarver omgeving' zien kunnen, mit een zaandrogge in de midden van de lengterichting, en mit boerderijen en laanderi'jen die tot de Lende, Kuunder en Scheene 'strekten'. Naemen as 'maoden', 'boverweg', 'haule', 'menning' en al zo meer kwammen hier dus veur krek as in de rest van de Stellingwarven. Wel speulden ontginnings van de revieren de Lende en de Kuunder uut een biezundere rolle. Ok de vervening hadde al gauwachtig zien invloed op 'e omgeving. Daorvan getugen naemen zoas 'hoopstede', 'hallingen', 'greveri'je' en 'turfvaort'

In de 19e ieuw wodde et hiele gebied inpoolderd, en sund hiet et ok wel 'de Grote Veenpoolder'. Van inpooldering getugen naemen zoas Veenpoolderdiek, Meulestreek en Meulevaort. Ok nog laeter kwammen d'r ni'je naemen bi'j, zoas die van de Febrieksbuurt an De Langelille.

Disse ni'je studie is veurzien van een tal kaorten, onder aandere een grote, losse kaorte, mit alle naemen d'r op. Die verwiezen naor een grote, alfebetische list van zoe'n dattig bladzieden. In die liest zitten gegevens over de naeme en een verwiezing naor et plak daor die naeme veldnaemkundig en historisch behaandeld wodt in et boek. Et boek is 138 bladzieden dikke, het een flink tal foto's en zal 11,50 euro gellen gaon. Et is te kriegen bi'j de Steiïingwarver Schrieversronte en bi'j de Steiïingwarver boekwinkels.

Tentoonstelling en klein symposium

Veur de middag van de uutrikkinge het de Stellingwarver Schrieversronte een biezunder pergramme opzet, waorin de schriever en zien boek, de historie van de Westhoek en de naemen uut dat gebied een protte ommedaenken kriegen. Daorveur is saemenwarking zocht mit de Vereniging Historie Weststellingwerf. Die verieninge zal een historische tentoonstelling over de Westhoeke inrichten. Inwoners van et gebied en aandere belangstellenden kun zodoende meer over de omgeving an de weet kommen. De uutrikkinge wodt hullen in Et Poolderhuus in Munnikeburen. Uteraord is de Schrieversronte anwezig mit zien eigen, uutvoerige boekekraom. Veerder is d'r een klein symposium over naeme-elementen uut et westen van West-Stellingwarf. Ok kommen d'r lichtkaans nog ien of inkelde historische lezings. Over naemen kommen an de praot: de heer Wiebe de Jong, van vroeger van Appelsche, de heer Otto de Vent van De Fochtel, en streektaelfunktionaris Henk Bloemhoff zal et lichtkaans hebben over de dörpsnaeme 'De Langelille'. De prissentaosie van de middag is in hanen van Schrieversronte-direkteur Pieter Jonker. De uutrikkinge, de tentoonstelling en de lezings bin veur elkeniene bi'j te wonen en d'r wodt gien intree heven. De zael is los vanof 13.30 ure.

De serie Veldnaemen van Stellingwarf

De riegel studies over de veldnaemen, de verklaorings d'r van en de historische gegevens d'r bi'j wodde indertied eupend mit een studie over Ni'jhooltpae en Ni'jberkoop, deur Philo de Bruijn uut Oosterwoolde (1982). In 1984 publiceerde zi'j in diel II over Donkerbroek, mit hulpe van de heer E. de Boer van Donkerbroek. Mit de Rizziger Ybe Duursma schreef zi'j diel III over Der Izzerd, Hooltwoolde en Ni'jhooltwoolde (1988). Tegere mit streektaelfunktionaris Henk Bloemhoff vormde zi'j van stonde of an de redaktie van de riegel. Die riegel wodde vervolgens deurzet mit de studie over de naemen van De Fochtel van Otto de Vent. Now Piet van der Lende mit diel V over de brogge komt, zetten we in et veurjaor van 2003 een prachtige stap veuruut, risseneert streektaelfunktionaris Henk Bloemhoff. Want et ni'je boek van Van der Lende behaandelt de naemen van mar evenpies zes dorpen toegelieke: van de vri'j bekende dorpen Spange, Scharpenzeel en Munnikeburen, mar ok van Ni'jtriene, De Langelille en Sliekenborg.

Hoe et wieder lopen zal mit de serie

Et liekt d'r op dat de veldnaemekemmissie van de Schrieversronte over een posien meer studies uutgeven kan. Zo bin d'r veergaonde veurbereidings over de naemen van Blesdieke, Steggerde, Sunnige-Ooldetriene, Oolde- en Ni'jlaemer, Zaandhuzen en De Miente. Ok Buil en Noordwoolde wo'n eerdaegs anpakt. Wat Oost-Stellingwarf angaot, daor liggen uutvoerige en hiel interessaante verzaemelings van grote dörpsgebieden as Oosterwoolde en Appelsche te waachten op kundige bewarking. En ok Else, Makkinge en Berkoop bin staorigan an de beurt. Henk Bloemhoff onderzocht op et heden meugelikheden om mit inkelde kundige auteurs tot een planning van bewarking op lange termien te kommen. Wat Haule anbelangt, daor wodt nog warkt an uutbreiding van de verzaemeling. Ok et oolde veengebied noordelik van De Haule, daor now de dorpen Waskemeer en Haulerwiek binnen, waacht nog op et maeken van een goeie eventaoris van veldnaemen.