De familie Ter Stege

In Steenwijk hebben twee families de touwtjes van het bestuurlijk reilen en zeilen in de stad stevig in handen gehad, namelijk de families Ter Stege/Ram en de familie Ten Broecke. In de periode 1621-1750 hadden deze twee families constant meer dan de helft van de belangrijkste bestuursfuncties in handen. Uit de aantekeningen van Michiel Schultinck, die tot 1650 lopen, blijkt dat de Steenwijker regentenfamilies ook weer geparenteerd waren aan rijke families in andere steden, met name Keulen, Utrecht, Zwolle, Hasselt.

Waarschijnlijk houdt de familie Ter Stege verband met het goed Ter Stege. Dit goed Ter Stege komt voor in de Overstichtse en Overijsselse leenprotocollen. In 1402 blijkt Herman van Kuynre de Jonge, een telg uit het geslacht van de Heren van Kuinre,
leenman te zijn van de heerlijkheid de Eeze, maar ook 'Item dat guet ter Stege, dair nu ter tyt up woenaftich is Sygherus ten Broke'. (1) Deze Sygherus zal wel weer een vertegenwoordiger zijn van het geslacht ten Broecke, die in Steenwijk zo belangrijk waren.

Volgens een lijst die ik op het internet vond gaat het om het erve Ter Steghe aan de Spooksteeg, op dit moment ongeveer Oldemarkseweg 54, waar nu garage Van Essen gevestigd is. (2)
Aan het einde van de middeleeuwen was ene Zicher ter Stege burgemeester van Steenwijk. Hij leefde van 1450 tot 1519 en was getrouwd met Margarethe ten Broecke, dus weer een telg uit het andere geslacht dat de bestuurlijke touwtjes in Steenwijk in die tijd in handen had.
Maar er zijn vele burgemeesters uit de familie geweest. Reeds in de 15e eeuw leefde in Steenwijk ook een Boldewijn ter Steege, die ook burgemeester was van de stad en die nadat zijn vrouw was overleden met zijn drie zonen naar Keulen ging om daar te studeren. Veel leden van regentenfamilies uit Steenwijk deden dit, ook vertegenwoordigers van de familie Schultinck. Na zijn studie keerde Boldewijn terug naar Steenwijk en is daar in de kerk kannunink geworden. Daarbij heeft hij op basis van zijn bezittingen twee vicarien opgericht, een in Steenwijkerwold en een in Blesdijke en verder gaf hij een mudde rogge ieder jaar voor de koorzangers in Steenwijk. Hij is 25 augustus 1502 gestorven. (3). De kleinzonen van deze Boldewijn waren Sijger ter Stege en zijn zusters Elisabeth en Hendrickjen. Omstreeks 1580 was Zicher of Sijger ter Stege stadssecretaris. Hij heeft de codificatie van het stadsrecht gemaakt. Deze Sijcher of Zicher ter Stege speelde een rol in de tachtigjarige oorlog bij de verdediging van Steenwijk. De geuzenstad Steenwijk wordt in 1580 bedreigd door het leger
van de Spaansgezinde graaf Rennenberg. De Staatse hopman Jan van den Kornput weet, samen met Meester Zeger ter Stege, overgave te verijdelen. Het beleg van Rennenberg duurt maanden, tot op 24 februari 1581 de Engelse overste Norrits Steenwijk ontzet. Sicher ter Stege was getrouwd met Ida Wolfs, zuster van Jan Wolfs, burgemeester van Zwolle en Rentmeester van de Domeinen in het land van Vollenhove.

Elisabeth ter Stege is getrouwd met Jan Schultinck. Zij werd geboren in 1537 en stierf in 1606. Hierop wordt bij de familie Schultinck verder ingegaan. Hendrickjen ter Steege was getrouwd met Frederick Lucas, die ook alweer burgemeester van Steenwijk was.

We gaan nu eerst de nakomelingen volgen van Sijger ter Steege en Ida Wolfs tot 1650. Daarna de nakomelingen van Hendrickjen ter Steege. Sijger ter Steege en Ida Wolfs hebben vier kinderen gehad; de zonen Gerhart en Everhart en de dochters Geertjen en Anna.

Gerhart ter Steege werd secretaris in de stad Utrecht en trouwde eerst met Heyltjen van Dolre en daarna met Anna van Es of Verhagen. Bij zijn eerste vrouw had hij drie zonen en bij zijn tweede vrouw een dochter. Nakomelingen van Gerhart vervulden bestuursfuncties in Utrecht en er trok een dochter naar Engeland, maar een kleindochter Cornelia ter Steege, kwam weer in de streek terecht omdat zij trouwde met Wilhelm Bernhart, Schulte te Vollenhove en Blokzijl.

Everhart ter Steege, de zoon van Sijger ter Steege en Ida Wolfs, was naast jurist ook weer secretaris van Steenwijk. Hij trouwde met Aeltjen Hermans, dochter van Herman Gerritsen, Ontvanger van het Landschap Drente. Zij kregen 3 zonen, Seyger, Gerrit en Herman en vier dochters, Dorethea, Swaentjen, Anna en Ida. Seyger was in 1650 ook weer secretaris van Steenwijk en jurist. Ook zijn broer Gerhard was jurist. Dorothea trouwde met Johannes Pauli ten Holte, jurist in Steenwijk. Swaentjen trouwde met Gregorius Wolffs 'Borger Luytenant in Den Haag; Anna trouwde met Lucas Dannenbergh. En Ida ter Steege tenslotte trouwde met Steven Vermeer, Controleur Generaal in de Meijerij van Den Bosch.

Geertjen ter Steege, de dochter van Sijger ter Steege en Ida Wolfs, trouwde met Johan Polman, burgemeester van Steenwijk. Zij kregen twee dochters en een zoon. Grietjen, Annighjen en Rodolphus. Grietjen Polmans trouwde met Pieter Engberts van der Blesse, burgemeester van Steenwijk. Zie verder de familie van der Blesse. Anna Polmans trouwde met Gerrit Stakebrant, rechter in Steenderen in de graafschap Zutphen.

Anna ter Stege trouwde met Matthias Ketel die Schulte was in Meppel, Colderveen en Nijeveen. Toen die overleed, trouwde ze met Adama Franssen Stellinghwerf, kapitein van de Staten Generaal. Door haar huwelijk met Matthias Ketel ontstond er een verbinding met de aanzienlijke families die het in Meppel en omgeving voor het zeggen hadden. Anna ter Stege en Matthias Ketel hadden vier zonen, Seyger, Matthias, Hendrick en Ryckman. Daarnaast hadden ze nog een dochter Ida Ketel, die genoemd is naar haar grootmoeder Ida Wolfs, zuster van een burgemeester van Zwolle.

Seyger Ketel werd net als zijn vader Schulte van Meppel, Colderveen en Nijeveen. Hij was getrouwd met Roelofjen ter Borchorst.
Hendrik Ketel werd burgemeester in Meppel en trouwde met Amalia Ravensbergens, dochter van een professor in de theologie in Groningen.
Matthias Ketel had een functie in de militaire compagnie van een familielid, kapitein Polman. Hij was getrouwd met Christina Kiers uit Wapsterveen.
Ryckman Ketel trouwde in Amsterdam met Geertruida Delmans.
Ida Ketels trouwde met Lambert Wolters van Rossum, burgemeester van Meppel.

We keren nu terug naar de generatie van Hendrickjen, Elisabeth en Sijger ter Stege. Zoals we hiervoor al zagen, was Hendrickjen getrouwd met Frederick Lucas, die ook burgemeester in Steenwijk geweest is. Zij kregen een zoon en een dochter.

De zoon heette Lucas Fredericks, en de dochter heette Anna Fredericks.
Lucas Fredericks trouwde met Karitas van den Ende. Hij speelde een rol bij de verovering van Steenwijk in 1592 door prins Maurits. De prins heeft daarop als dank voor de steun van Lucas besloten, dat hij burgemeester van Steenwijk moest worden. (4). Lucas en karitas kregen twee zonen en twee dochters. De zonen zijn ongetrouwd gestorven, de dochter Joanna Lucas trouwde met een Engelsman. Cateleina Lucas trouwde met Michiel Romer uit Aken.

Anna Fredericks trouwde met Lubbertus Lijckelama. Zie voor de verdere geschiedenis van deze twee bij die familie.

(1) Repertorium op de Overstichtse en Overijsselse leenprotocollen 1379-1805. Door E.D. Eijken. In de Overijsselse leenprotocollen (leenregisters) staan de beleningen (overgangen van bezit) opgetekend van 2500 boerderijen, tiendrechten en visrechten. Geleidelijk aan, zeker na de middeleeuwen, werden de lenen erfelijk in de familie van de leenman, die ze zelfs kon verkopen. Maar er bleef wel een door het leenrecht geregelde verhouding tussne leenman en leenheer. Dit recht bepaalde op welke wijze de lenen van de ene op de andere leenman konden worden overgedragen, door vererving of door verkoop. Hiervan is anatekening gehouden in de leenprotocollen. In 1805 werd het leenstelsel afgeschaft. Zie voor de leenprotocollen en een uitgebreidere geschiedenis van het leenstelsel de website van het Historisch Centrum Overijssel.
Zie voor de belening van het goed Ter Stege de vermelding in de leenprotocollen
(2) Zie de website van Lute Bouwer, die verschillende publicaties over Noord-West Overijssel op zijn naam heeft staan.
(3) Zie voor zijn geschiedenis Schultinck 1650, blad 31.
(4) Zie Schultinck 1650, blad 51