Dagboek donderdag 19 februari 2023. De regering heeft een stuurgroep ingesteld van vertegenwoordigers van veel uitvoerende instanties, zoals het UWV, de belastingdienst en de Sociale verzekeringsbank om de complexiteit van de regelgeving in onze samenleving te onderzoeken en voorstellen te formuleren over het terugdringen van de stapeling van regels, waardoor de burger in het algemeen en ondernemers in het bijzonder door de bomen het bos niet meer zien en vastlopen in de bureaucratie. En niet de hulp krijgen die ze nodig hebben. Onlangs publiceerde de stuurgroep haar eerste rapport, de ‘Staat van de Uitvoering’. De ‘Staat van de Uitvoering’ is een periodiek terugkerende publicatie bedoeld om de politiek te informeren over de publieke dienstverlening. Twee jaar na een Kamerrapport over uitvoeringsproblemen bij de overheid zijn die nog nauwelijks verbeterd, hoewel het rapport van de stuurgroep optimistisch schetst dat er ook veel goed gaat. Maar kijkend naar de toekomst maken de opstellers zich ernstig zorgen. Burgers en ondernemers zien door de bomen het bos niet meer.
beperkt rapport
Het eerste wat opvalt in de publicatie is dat het rapport zich overeenkomstig de probleemstellingen die de regering geformuleerd heeft beperkt tot de publieke dienstverlening van (Semi) overheidsinstanties. Terwijl opeenstapelende ingewikkelde regels, bureaucratie een veel wijder verbreid fenomeen zijn en de toegankelijkheid van vaak geprivatiseerde instellingen of bestuursinstellingen op afstand de laatste jaren sterk is verslechterd door de rigoreuze invoering van ICT systemen en daarmee gepaard gaande bezuinigen, afbraak van telefonische bereikbaarheid en afhandeling van kwesties schriftelijk, per post. Juist waar regels ingewikkeld zijn en complex moet er een toegankelijke overheid zijn via de telefoon om mondeling te kunnen overleggen.
ingebakken
Omdat men zich beperkt tot de publieke dienstverlening van de (Semi) overheid blijft buiten beschouwing, dat al die regels en controlesystemen als het ware ingebakken zitten in ons kapitalistisch economisch systeem en die situatie zal niet gauw veranderen, als het systeem niet verandert. De regering wil nog steeds zoveel mogelijk marktwerking invoeren op tal van terreinen. Punt is dat die markt gereguleerd moet worden. Als dat niet gebeurt, krijg je monopolieposities van bedrijven, en wordt de marktwerking om zeep geholpen. De concurrentie tussen veel ondernemers als die in stand moet blijven moet gecontroleerd worden. Vandaar dat er complexe regels zijn op het gebied van mededinging en ondernemen. Allerlei controle-instituten worden uit de grond gestampt om alles te controleren. Bovendien is de productie georganiseerd in wereldwijd functionerende productieketens, van met elkaar verbonden bedrijven, en alle processen in de productieketens moeten voortdurend gecontroleerd worden middels ingewikkelde regels. Wat betreft de complexiteit van de regelgeving, de staat ontwikkeld een soort straf en controlemaatschappij om de mensen op de onderste treden van de maatschappelijke ladder voortdurend te controleren en monitoren en trachten te beïnvloeden. Bij de controles die de bijstandsgerechtigde moet ondergaan in het kader van de Participatiewet spreekt men wel van een modern sociaal panopticum. Voortdurend moeten mensen gemonitord worden of ze zich wel gedragen volgens de principes van de liberale homo economicus, steeds de meest rationele keuzen maken op basis van het marktmechanisme. Mensen die afwijkend gedrag vertonen moeten ertoe worden gebracht dat gedrag te veranderen. Zolang deze basis mechanismen in de maatschappij blijven bestaan zal er van de aanbevelingen in de rapporten van de stuurgroep weinig terecht komen.