In deel 1 en 2 van de emoties die een rol spelen bij propaganda heb ik aandacht besteed aan de emoties angst, vertrouwen in de ander en kuddegedrag. Nog wat andere propagandamethoden die in de Balie niet ter sprake kwamen. De leugen is in opmars. Een voorbeeld is de dreig tweet van Wilders uit het verleden, waarbij hij Pechtold van D’66 afbeeldde tussen demonstranten voor Hamas Zo van: zie je wel, Pechtold is ook een terrorist. Maar Pechtold was er met fotoshop tussen geflanst. Dat kwam natuurlijk uit. Maar toch heeft het effect, zo van: er is al een (onbewuste ) opvatting dat demonstranten voor Hamas het terrorisme steunen, en de associatie van Pechtold als het vriendje van terroristische Arabieren, haakt met zo’n leugen tweet in op het bestaande, waarbij je die associatie toch versterkt. Je kunt dan later een rectificatie steunen maar het effect is bereikt. Je kunt de meest wilde feiten noemen die niet waar zijn als het maar bij de groep past die al nijgt naar gelijke opvattingen. Dat zien we aan Trump, die ermee weg kwam en er veel succes mee had. Nog een voorbeeld van een leugen die effect had. Jaren geleden produceerde toenmalige lijsttrekker van 50 plus Henk Krol een grafiek, waarbij hij ouderen probeerde op te zetten tegen de werkenden. Werkenden zouden er de afgelopen jaren erg op vooruit zijn gegaan terwijl de ouderen achter bleven. Daarop gebaseerd was een zinsnede uit het partijprogramma van 50 plus. Deze zin luidt: ‘De ouderen hebben de laatste jaren het meest in koopkracht ingeleverd.’ De statistiek is een leugen, blijkt. De bewering van Krol veroorzaakte veel publiciteit. Men heeft het CBS gebeld en om commentaar gevraagd. De bewering bleek onzin. Krol trok daarop zijn bewering in. Hij kreeg later een propaganda award voor zijn statistiekje. Hij had gescoord. ‘Henk Krol komt op voor de ouderen’.
Desinformatie
Wijd verbreid is ook kwakzalverij en methoden om geld te verdienen aan de bijgelovigheid van de mensen via o.a. guerrillamarketing. Een voorbeeld dat verspreid werd via Whatt’ s app. NB Dit is urgent. Waarschuwing!. Wees voorzichtig. Heeft u een PARACETAMOL vermelding die wordt geleverd met een P/500 niet nemen. Het is een
nieuw type paracetamol, een zeer witte kleur. Artsen hebben bewezen dat het middel Paracetamol het virus ‘Machupo’ bevat dat wordt beschouwd als een van de meest gevaarlijke virussen in de wereld met een hoge mortaliteit. Alstublieft deel dit bericht met iedereen en uw gezin. Bescherm onze levens en die van hen. Ik doe mijn deel, en het is jouw beurt om u te maken. Nepnieuws om mensen bang te maken.
Er worden ook onschuldiger anonieme berichten op Whatt’ s app verspreid, bijvoorbeeld redeneringen over de particuliere ziektekostenverzekeringen waarmee verzekeringsmaatschappijen hun zakken vullen en dat een collectief systeem beter is. Kenmerk van dit soort berichten is dat het vaak anonieme berichten zijn waarbij de ontvanger wordt aangespoord het bericht via Whatt‘s App met gezinsleden, vrienden en bekenden te delen. Vaak worden in dit soort berichten de heilzame werking van allerlei methoden om ziekten niet via de reguliere geneeskunde op te lossen verspreid. Toepassen van het drinken van lauw water om infecties te bestrijden, hoesten bij een hartaanval om het hart weer op gang te krijgen, etc. Whatts App leent zich er bij uitstek voor, berichten in informele netwerken te verspreiden. Berichten via sociale media sluiten aan op de dagelijkse uitwisseling van informatie in face to face relaties, mond op mond reclame, gesprekken in kleine groepjes in de informele netwerken waar de mensen deel van uitmaken, soms op bepaalde informele ontmoetingsplaatsen of in de kantoren van officiële instanties waar veel lotgenoten samenkomen. De Bijstandsbond hield enige jaren geleden een enquête naar het gebruik van media door haar achterban. Het bleek, dat veel respondenten de bijstandsbond kenden via informele netwerken, zo van: ‘ ga naar de Bijstandsbond, daar kunnen ze je ermee helpen’ . Ook bleken veel respondenten actief te zijn op whatś app als middel om informatie te verzamelen, die aansluit op de informele netwerken.
Het middel MMS helpt tegen alle ziekten
Zo praatte ik een tijdje geleden met een spreekuurbezoeker. De spreekuurbezoeker begon een verhaal over medicijnen. Er schijnt een middel te zijn, mms geheten, dat helpt tegen allerlei ziekten zoals kanker en malaria. Het principe is, zegt de spreekuurbezoeker, dat je in je lichaam positieve en negatieve polen hebt en dit middel lost dat op. Hij zou als hij ziekt wordt naar eigen zeggen dit middel wel proberen. Al is het maar tijdelijk om te kijken of het werkt. Hij vertelde ook het verhaal van een project van het Rode Kruis, ergens in een land in Afrika waarbij mms werd gebruikt om mensen van malaria te genezen. Dit middel bleek te werken. Maar het Rode Kruis heeft zonder motivatie en reacties het project stopgezet. De spreekuurbezoeker veronderstelde: zij zullen wel onder druk gestaan hebben van de machtige farmaceutische industrie want het Rode Kruis leeft van giften en sponsoring door de farmaceutische industrie en misschien liep hun bijdrage gevaar als doorgegaan werd met het project. Want de farmaceutische industrie wil geld verdienen aan dure medicijnen en als zo’n eenvoudig goedkoop middel werkt kunnen ze niks verdienen. Dus de farmaceutische industrie houdt gebruik ervan tegen.
Je voelt op je klompen aan dat het hier gaat om kwakzalverij, zoals zoveel van dit soort dingen
afkomstig uit de Verenigde Staten, en dat het niet werkt. Maar wat moet je met het argument
van de verderfelijke invloed van de farmaceutische industrie?. ook betrouwbaar links gebruikt
dit argument in analyses. Bijvoorbeeld de invloed van de farmaceutische industrie met haar
lobbynetwerken over privatisering, dure octrooien en haar sponsoring van bv cliënten en
patiëntenorganisaties om hun mening te beïnvloeden. Een beetje onduidelijk is waar nu precies
de belangen van de farmaceutische industrie tegen de belangen van de consumenten/patiënten ingaan, bijvoorbeeld geen medicijnen ontwikkelen voor ziektes in Afrika omdat de mensen daar geen geld hebben om het medicijn te kopen en wel wordt er onderzoek gedaan naar welvaartsziekten in het westen die minder belangrijk zijn. Maar hoe moet je deze analyses en argumenten gebruiken zonder in het vaarwater te komen van de kwakzalverij? Zo zie je dat reële argumenten worden gebruikt om op een handige manier kwakzalverij geloofwaardig te maken. Dat het rode kruis het middel MMS niet gebruikt is niet omdat het kwakzalverij is, maar omdat ze de belangen van de farmaceutische industrie dienen. Aan de publiciteit over het middel MMS via sociale media en andere media wordt veel geld verdiend. Je kunt een boek kopen ‘ MMS’ . Ziektes eenvoudig genezen. Door Leo Koehof, Jim Humble/ dr.ing. W. Storch.
Guerrillamarketing helpt kwakzalvers om hun verderfelijke berichten goedkoop wereldwijd te verspreiden. Mijn indruk is, dat daardoor dergelijke opvattingen wijder verspreid zijn dan vroeger. Een voorbeeld van nepnieuws en leugens is de you tube pagina van ene Elena Ermakova. Petar stuurt een email van een recept tegen corona. Ik ontving bijvoorbeeld de volgende email. Beste vrienden, ik wil graag een recept tegen de COVID-19 met jullie delen van de Russische doctor wetenschappelijke biologie – Elena Ermakova. Dit recept werkt als preventief middel tegen het Coronavirus. Je moet een theelepel bakpoeder in 200 ml water doen en sap van een halve citroen erbij en dat elke avond drinken. In de email werd verteld dat deze Ermakova op internet, op youtube vertelt over waar het nu gevaarlijke virus vandaag komt. Amerikanen zouden in de zee bij Mexico een bacterie of zo gedropt hebben, dat een verbinding aangegaan is met het virus, en daardoor is er een mutatie opgetreden en is het virus gevaarlijk geworden, terwijl coronavirussen normaal niet gevaarlijk zijn. Je kunt die Ermakova googlen. Amerikanen zouden die bacterie in zee gegooid hebben om de zee schoon te maken. Dit lijkt mij Russisch nepnieuws.
tegengeluiden
Maar op internet is een ware oorlog aan de gang tussen verspreiders van nepnieuws, leugens en kwakzalverij enerzijds en de weerleggers ervan anderzijds. Centrale figuur in die netwerken van de weerleggers is ene Pepijn van Erp. Hij heeft de websites skepsis.nl, kloptdatwel? En pepijnvanerp.nl Op zijn websites zijn meer van dergelijke websites te vinden. In een vierde artikel ga ik nader in op de principes van guerrillamarketing.
Piet van der Lende