Het Sint Thomasluyden

Hiernaast ziet u een van de vele klokkenstoelen uit het zuiden van Friesland. Dit is de klokkenstoel van Fochteloo. Niet in alle dorpen komt het zogenaamde Sint Thomasluiden nog voor, maar in verschillende dorpen wel. Het St Thomasluyden is een gebeurtenis, die alleen in de Zuid-Oosthoek van Friesland voorkomt en die plaats vindt tussen kerstmis en nieuwjaar. In deze periode staat het iedereen vrij de klok te luiden in de klokkenstoel op het kerkhof. De klok moest zodanig worden geluid,dat er een zgn "vierkante slag" ontstond, een bepaald ritme,waarin de tonen te horen waren. De jongelui van een bepaald dorp kwamen elkaar aflossen, om het klokgelui aan de gang te houden,zodat het geluid dag en nacht te horen was. In de 19e eeuw en daarvoor sprak men ook wel van 'pluslieden'. Het woordje "plus" of pluis duidt erop,dat het oorspronkelijke doel van het luiden was, de lucht te zuiveren van de boze geesten. (Men kan hier ook denken aan de uitdrukking: 'het is hier niet pluis'.) In het Zuid—Oosten van Friesland vindt men de vele klokkenstoelen op het kerkhof,die voor het luiden werden gebruikt. Hoewel de overheid het luiden in de 20e eeuw verboden heeft omdat er vernielingen op het kerkhof werden aangericht bleef de bevolking ermee doorgaan. In de vijftiger jaren van onze eeuw kwam de gewoonte nog maar in enkele dorpen voor, maar er is thans weer een opleving. Vooral in Nieuwehorne heeft het gebruik zich altijd hardnekkig gehandhaafd. De vele klokkenstoelen vormen in Zuid-Oost Friesland een karakteristiek deel van het landschap, evenals vroeger de vele boswallen en het boerderijtype. De klok werd ook bij andere gelegenheden geluid,ook weer in een bepaald ritme. Zo bestond er meer algemeen verbreid dan de gewoonte van het St Thomasluyden de gewoonte van het 'overluden' waarbij een overledene dan door een voorgeschreven aantal klokslagen 'naar de andere wereld' werd geholpen. Men kon aan het gelui ook horen, of er een man dan wel een vrouw was gestorven. Hierover wordt verteld door Trijntje van der Lende en Hendrik Zijlstra.

samenstelling tekst en lay out pagina: Piet van der Lende