Tovenaars en heksen

In vroeger tijden ontstonden verhalen over heksen en heksenbezems. In sommige verhalen neemt een heks de gedaante van raaf of kraai aan om te kunnen vliegen. In andere verhalen konden heksen vliegen door gebruik te maken van een gevorkte stok of een bezemsteel die ze hadden betoverd zodat ze zich daarop konden voortbewegen en niemand anders......

De heksenbezem is vooral bekend als vervoermiddel op weg naar de heksensabbat, een bijeenkomst op een heuveltop, bij een bijzondere boom of bij een kruising van wegen, waar ze samenkwamen om contact te hebben met duistere krachten. Vervolgens konden zij deze duistere krachten aanwenden om mensen en dieren te betoveren.

Kamille (voor 24 juli, St Jan, geplukt) was een bekend middel om de betovering te voorkomen of te verbreken.

De Italiaanse feministe Sylvia Frederici plaatst het geloof in heksen, die zwaar vervolgd werden, in het kader van het opkomende kapitalisme, en wel in het kader van wat wel de oorspronkelijke accumulatie genoemd wordt. Dit betekent, dat in de aanvang van de kapitlsitische productie vooral van bovenaf een conservatieve revolutie nodig was, patriarchaal, waarbij de boeren en boerinnen van hun land en bestaansvoorwaarden beroofd werden door o. a. landonteigening, zodat ze gedwongen waren naar de stad te trekken of in ieder geval in de (huis) industrie op het platteland te gaan werken (Twente, Brabant) omdat ze anders niet in hun levensonderhoud konden voorzien. Met name vrouwen verdedigden vaak de commons, de productiemethoden van de boeren met gemeenschappelijk grondbezit, en zij vormden dus een sta in de weg voor de oorspronkelijke accumulatie. Vrouwen waren vaak dragers van de gemeenschap, die zich niet zomaar aan nieuwe patriarchale structuren lieten onderwerpen. Daardoor ontstond de agressie tegen vrouwen in het algemeen en velen van hen werden van hekserij beschuldigd, en zwaar vervolgd. Zo konden door de beschuldigingen van hekserij het verzet tegen landonteigeningen, en onteigening van zelfstandige bestaansvoorwaarden van de boeren in ene kwaad daglicht worden geplaatst en gediskwalificeerd. Vanzelfsprekend zijn de theoriën van deze analytica, die hier boeken over heeft geschreven, nogal kort door de bocht geformuleerd. Lees meer over de theoriën van Sylvia Federici.

Tegen bovenstaande theorie valt in te brengen, dat bijvoorbeeld in de 16e en 17e eeuw ook vanuit de elite al protesten kwamen tegen het bijgeloof in heksen en tovenarij van hen, zodat er niet sprake was van een erg bewuste politiek van de elite.

Men denke bijvoorbeeld aan het werk van Balthasar Bekker

Als de theoriën van Frederici juist zijn, moeten vooral heksenbijgeloof, heksenvervolgingen etc. zijn voorgekomen in de 16e en 17e eeuw en de eeuw daarna, misschien zelfs wel voornamelijk in de 18e eeuw, het tijdperk van de eerste processen waarbij de voorwaarden voor de oorspronkelijke accumulatie van het handelskapitalisme werden geschapen.

samenstelling tekst en lay out pagina: Piet van der Lende