Timmerman te Slijkenburg in de eerste helft van de twintigste eeuw 
Beschrijving van het bedrijf Mijn grootvader werd geboren op 24 maart 1876. Zijn vader was boer aan de Lindedijk; hij heeft het vak van timmerman geleerd bij een timmerman in De Lemmer. Uit het archief blijkt dat hij in 1901 met een zelfstandig timmerbedrijf is begonnen. Het timmerbedrijf was gevestigd in Slijkenburg 82. In deze tijd trouwde hij met Heintje de Boer, die dochter was van een zoetwatervisser en ontvanger der accijnzen. Tussen 1903 en 1908 werden hun drie kinderen geboren nl Hasseltje, Trijntje en mijn vader Tette. In 1909 maakte mijn grootvader plannen voor de verbouwing van zijn woning annex werkplaats. In februari 1909 werden de plannen ter goedkeuring ingediend bij de gemeente. De plannen hadden vooral betrekking op het gedeelte- lijk vernieuwen van de voorgevel van de woning in Slijkenburg. Mijn grootvader kreeg op 27 februari 1909 een vergunning voor de verbouwing, onder voorwaarde "dat het trasraam, overeenkomstig de bepaling van art 26 der bouw- en woonverordening van harde klinkers en metselspecie moet worden samengesteld". Erg groot was het huis niet. Achterin was een gedeelte van de werkplaats; een ander gedeelte van de werkplaats was met een bergplaats tegen het huis aangebouwd. De werkplaats in het huis werd van de woonkamer gescheiden door een gang van 1 meter breed; op de benedenverdieping was slechts een kamer van 4.40 lang en 4.30 breed. Verder waren er op de benedenverdieping twee bedsteden van ongeveer 1.80 lang en 1.28 breed. Er was ook nog een zolderverdieping, maar ook daar was niet veel ruimte. Al met al een klein huis voor een gezin met drie kinderen. Tijdens de Tweede wereldoorlog moesten alle zelfstandige ondernemers, die in de bouw werkzaam waren zich laten registreren voor de bedrijfsgroep Bouwindustrie. Zonder die regis- tratie was de uitoefening van het bouwbedrijf niet mogelijk. Ook mijn grootvader liet zich registreren. De uitgebreide vragenlijst voor de aanmelding, waarvan een kopie bewaard gebleven is, geeft een indruk van het bedrijf dat mijn groot- vader uitoefende. Mijn grootvader schatte, dat 25% van de uitgevoerde werken tot stand kwam op basis van een eigen ontwerp. Op de vraag, of de onderneming gewapend betonwerken zelfstandig uitvoerde antwoordde mijn grootvader met "ja". Hij maakte echter niet of nauwelijks bouwtekeningen voor andere bouwbedrijven. Van de jaren 1938 tot 1941 wordt een overzicht gegeven van de omzet aan werken, alle behorende tot de "burgerlijke of utiliteits- bouw".
Uit dit overzicht blijkt, dat de omzet van het bedrijf aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog ongeveer 5000,- gulden bedroeg. Er werd ongeveer 900 gulden aan loon uitbetaald. Over het onderscheid tussen aangenomen en klantenwerk kan worden gezegd, dat aangenomen werk betekende: iemand gaf mijn grootvader opdracht een bepaald werk uit te voeren, bijvoor- beeld het inzetten van een raam, of rietdekken, waarna mijn grootvader dit weer uitbesteedde aan een ander. Over de schaatsen kan nog worden gezegd, dat die in de tweede wereldoorlog schaars werden. Het repareren van rieten daken werd ook uitbesteed aan plaatselijke rietdekkers.  Rudolf van der Lende met zijn personeel in de dertiger jaren. Hij staat helemaal rechts op de foto. leveranciers Wat de relaties met andere bedrijven betreft kan een onderscheid worden gemaakt tussen groothandelaren in verder weg gelegen plaatsen, die allerlei materialen leverden, en kleine zelfstandige bedrijven in de omgeving waarmee mijn grootvader samenwerkte, zoals smeden, andere timmerbedrijven, rietdekkers, en schilders. Ik zal die beide groepen achtereenvolgens behandelen. Wat de groot-handelaren betreft: Veel machinaal timmerwerk werd aan een timmerfabriek opgedragen; mijn grootvader maakte reeds gebruik van geprefabriceerde elementen, zoals ramen en deuren. In de administratie bevinden zich verschillende rekeningen en catalogi van timmerfabrieken en handelaren in bouwmaterialen. Hout werd wel besteld bij de electrische schaverij en zagerij Houthandel S.O. De Vries uit IJlst die bijvoorbeeld kanthoutschroten leverde, en bij N.V. Houthandel v.h. Nanninga en zonen te Groningen. Op 30 maart 1939 werden daar bijvoorbeeld 10 ponterjuffers besteld en 25 sparren 25/13 voor fl 18,90. Hout werd ook geleverd door de Fa B. Schaap uit Wolvega. Deze firma leverde ook hooiwagenplanken, triplex en asbestbuizen. In April 1940 werd per auto 125 donkerbruine majolica tegels geleverd van 15X 15 cm. Deze tegels kostten fl 17,47. Tijdens en vlak na de Tweede Wereldoorlog moest vanwege de schaarste aan hout een aanvraagformulier tot aankoop van gezaagd naaldhouit worden ingevuld, waarop de urgentie van de aankoop moest worden vermeld. Daarbij moest ook de vraag worden beant- woord, wat de belangrijkste houtleveranciers waren. Mijn grootvader noemde daarbij de namen van de bovengenoemde drie houthandelaren. Hij vermeldde verder, dat het hout gebruikt moest worden voor het herstellen en maken van landhekken, landbarten, wagenbodems en zijplanken voor hooiwagens. Dakpannen kocht hij bij de de N.V. Dakpannen en kleiwarenindustrie "De Valk" te Echt. Deze fabriek leverde "valkpannen" of "maas- kleipannen". Carbolineum en koolteer werd besteld bij C en A Nauta in Ijlst. Schelpkalk, cement, poederkalk en tras werd oa besteld bij de Erven B.J. Feenstra NV uit Sneek. Deze firma leverde ook allerlei soorten buizen en rollen asfalt. Een rol asfalt kostte fl 3,25. De firma had ook een vestiging in Steenwijk. Ronde en vierkante draadnagels, slotschroeven, gegalvaniseerde draadkrammen, asfaltnagels en gegalvaniseerd horregaas kwamen van S. Weening en Co's Ijzerhandel N.V uit Amsterdam aan de Zwanenburgwal 54-56. Hier werden ook kruis- en duimhengsels besteld. Ook de firma Bolte en Gorter, met vestigingen in Leeuwarden, Groningen en Meppel leverde deze produkten. Hier werden bijvoorbeeld ook raamespagnoletten, uitzetijzers en ook kaarten met klompkrammen besteld. Het zou te vervoeren, alle produkten die deze firma leverde te noemen. Houtschroeven en schuurpapier werden besteld bij de N.V. IJzerhandel v.h. J Geertsema uit Sneek. De firma J. Koksma, verre familie van mijn grootmoeder, leverde oa schopstelen, rollen puntdraad en ledikanthaken, schoorsteenkappen, zaagvij- len en staartdeurveren. regenbakken, welputten, grafstenen en lijkkisten In de periode voor de Tweede Wereld-oorlog was er nog geen waterleiding; de mensen moesten zelf voor de drinkwatervoorziening zorgen. Dit gebeurde door regenbakken en welputten. Regenbakken met een inhoud van 2000 liter werden geleverd door C.F. de Boer betonindustrie uit Wolvega. (telefoon: no 1) In juli 1939 kostte zo'n regenbak fl 43,68. De firma plaatste ook welputten in de grond. Zo'n welput met drie betonringen en een betumen bodemstuk kostte inclusief het in de grond plaatsen fl 65,25. Uiteraard moest voor het in de grondplaatsen arbeidsloon betaald worden. Op 3 maart 1938 plaatsen E Tip en J. Peterson, werknemers van G.F. De Boer, 4 betonringen en een betonplaat. Ze zijn daar ieder 9 uur mee bezig, daarvoor moest als arbeidsloon fl 7,20 betaald worden. Voor andere onderdelen van de "waterleiding" werkte mijn grootvader samen met H. Kuipers, Kerkstraat 26 in Wolvega, lood, zink, pomp en mastiekwerken en aanleg van electrische leidingen. Deze firma leverde in december 1937 een koperen pomp en 4,5 meter loden buis voor fl 25,30. Stopverf werd geleverd door de N.V. Verffabriek v.h. Joh. Zandleven uit de bisschopsstraat 44 in Leeuwarden. De fabriek Het Y aan de Grasweg 46 in Amsterdam leverde op 20 september 1939 25 kilogram grondverf voor fl 10,- en 25 kg stopverf voor Fl 2,50. De Slijkenburgers regelden gezamenlijk de begrafenis bij het overlijden van een van de dorpsgenoten. Een begrafenis ondernemer kwam er niet aan te pas. Veel mensen uit de omgeving bestelden bij een overlijden ook de grafsteen bij mijn grootvader; deze stenen werden geleverd door de Gebroeders Andriol uit Steenwijk en de Wolvegasche Electr. Steenhouwerij H. Eijgelaar Rzn aan de Blomslaan. Deze firma had ook een filiaal in Heerenveen. Bruine eiken lijkkisten werden besteld bij de firma R.J. De Vries uit Heerenveen, Dubbele Regel 25. Zo'n kist kostte fl 50,- De firma Andriol leverde bijvoorbeeld ook granieten aan- rechtbladen met gootsteen. Z'on aanrechtblad van 3,28X 46 kostte in april 1940 fl 20,50. De produkten, die mijn grootvader bij verschillende fabrieken bestelde, werden over het water vervoerd door de V.A.B.K.O, de Verenigde Auto- en Beurtdienst Onderneming Kuinre en Omstreken. Dit was een samenwerkingsverband van de vervoersondernemers Groenhof, Bremer en J. en P. Fledderus uit Kuinre. De onderneming had beurtdiensten vanuit Kuinre op Steenwijk, Zwolle, Sneek, Leeuwarden en tussenliggende plaatsen. In december 1942 vervoerde de VABKO voor mijn grootvader bijvoorbeeld 5 M3 zand voor fl 12,50. plaatselijke ondernemers Mijn grootvader had ook zakelijke relaties met plaatselijke ondernemers. Bij de uitvoering van werken werkte hij voor wat betreft het ijzer- en smeedwerk samen met B. van Vels, smid uit Kuinre. Van Vels handelde in kachels, landbouw- werktuigen, rijwielen en huishoudelijke artikelen. Deze smid zorgde bij verbouwingen die mijn grootvader uitvoerde oa voor muurankers, verder maakte hij valgrendels en hang- en sluitwerk voor deuren. Het plakken van een fietsband kostte bij B. van Vels 20 cent in 1939. Aan het einde van de dertiger jaren woonden en werkten in Scherpenzeel drie smeden. E.J. Stroop, electrische smederij, autogenisch lassen, landbouw- werktuigen en autoverhuur. M. Oosterhof, electrische wagenmakerij, die mijn grootvader pompzuigers leverde, en L. v.d. Hoeff, erkend installateur van kachels en radio's en handelaar in landbouwwerktuigen. Bij deze laatste kocht mijn grootvader in maart 1939 een nieuwe Erres radio voor fl 103,-. Grind en zand werden besteld bij K. Slot, handel in basaltslag, uit Oldemarkt. Hier bestelde hij aan het einde van de dertiger jaren bijvoorbeeld 8 meter grind voor fl 72,- en 10 meter zand voor fl 50,- H. Kok zorgde oa voor het verleggen van wagenhoepels. Voor wat betreft het schilderwerk aan de huizen die mijn grootvader verbouwde werkte hij samen met Hendr. Boerstra uit Kuinre, die alle soorten glas, verf en behangselpapieren leverde. 21/2 kg gele glansverf kostte in 1941 bij deze schilder fl 2,50. En het inzetten van een ruit in een dakraam kostte 85 cent. kippen en schaatsen Mijn grootvader had als hobby het houden van kippen, vooral voor de eieren. Op 25 juni 1938 bestelde hij kippevoer zoals ackriet, bij de Firma Eisma en zoon te Arnhem, eierprodukten en bakkerswaren. De kippen werden oa gevoerd met hooizaad dat van de boeren uit de omgeving kwam. Mijn grootvader timmerde verschillende dingen, zoals landhekken, ladders, sleden, en ook schaatsen werden door hemzelf in elkaar gezet. Het schaatshout werd oa besteld bij de firma J Wicherson en zoon uit Steenwijk. "Eerste nederlandse fabriek van Rijtuig en wagenmakershout, staken en navendraai-inrichting, bezaagd en beslagen eiken in bestek". Schaatsen werden ook geleverd door T. De Boer's schoenhandel van Harenstraat 25 Wolvega. Een paar schaatsen kostte daar ongeveer fl 5,- aan het einde van de dertiger jaren. Mijn grootvader handelde in hout en bouwmaterialen, maar ook in andere artikelen, zoals klein ijzerwerk, glas, stopverf, verf, teer, carbolineum, kalk, zand, grind, steen, buizen, riet en schaatsen met montuur. gereedschap Gereedschap bestelde mijn grootvader bij de firma H.T. Schra ijzerwaren in Wolvega. Op 24 maart 1942 bestelde hij hier oa een schaafbeitel voor fl 0,75, een booromslag voor fl 2,75, een nijptang voor fl 1,25, een enkele blokschaaf voor fl 2,05 en een dubbele blokschaaf voor fl 2,42. Een blokschaaf is een korte, platte schaaf bestaande uit een blok met rechte of gekromde zool en zonder stoot. B. van Vels uit Kuinre repareerde ook wel gereedschap, bij- voorbeeld het maken van een nieuwe steel aan een troffel. Ook hield hij zich bezig met het uithalen van (steek) beitels en het harden ervan. Zo werd ook in mei 1941 een breekbeitel uitgesmeed en gehard. Door Rudolf van der Lende uitgevoerde projecten
|