Archeologische vondsten in de vroege middeleeuwen en de voortzetting van de terpencultuur

De belangrijkste archeologische resten uit de Vroege Middeleeuwen zijn nederzettingen en grafvelden. Naarmate de kerkelijke organisatie zich uitbreidde werd het kerkgebouw steeds vaker het centrum van de nederzetting. De doden werden aanvankelijk begraven op grafvelden buiten de nederzettingen en later bij of in de kerk. Bij archeologisch onderzoek gaat het dan voornamelijk om bodemvondsten in grafvelden. De gewoonte om doden grafgiften mee te geven bleef nog lange tijd bestaan. We kunnen zeggen dat er na 500 sprake was van een overgangstijd: de Romeinse invloed bleef op tal van terreinen bestaan. Dit blijkt uit de producten die het pottenbakkersbedrijf opleverde maar ook uit allerlei gebruiksvoorwerpen en sieraden. De Romeinse vormen van gebruikspotten leven nog lange tijd voort, tot in de 7e eeuw. Naast het laat-Romeinse aardewerk kwamen echter nieuwe vormen op. Dit is de eigen stijl van het Frankische of Merovingische keramiek. Maar er wordt ook Saksisch aardewerk gemaakt. Het Saksische keramiek werd in verschillende grafvelden aangetroffen, in Friesland en in Drente. (Hooghalen, Zuid en Midlaren, Borger). Maar ook zijn er grafvelden met dit aardewerk gevonden op de Veluwe bij Garderen en Epe en in Twente, de Achterhoek en bij Nijmegen. Ook zijn er grafvelden gevonden waar zowel Mervingisch als Saksich aardwerk in voorkomt: bij Rijnsburg, Putten en Rhenen.

Derde generatie terpen

Bij de Romeinse tijd heb ik de eerste generaties terpen behandeld. Een derde generatie terpen ontstond toen in de zevende eeuw de bewoning van het kustgebied weer toenam. In de twaalfde en dertiende eeuw werd er een eerste wellicht gebrekkig stelsel van zeedijken aangelegd, zodat in die periode de boerenbevolking kon verhuizen van de terpen naar het open veld. Tot aan het einde van de vorige eeuw zijn de meeste terpen bewaard gebleven. Daarna zijn veel terpen geheel of gedeeltelijk afgegraven omdat er een levendige handel ontstond in terp-aarde, die zeer vruchtbaar bleek te zijn. De terpen hebben een hoge archeologische waarde. Omdat ze in de loop van de eeuwen steeds werden opgehoogd, ontstonden verschillende bewoningslagen die uit verschillende perioden stammen en die informatie in de vorm van gebruiksvoorwerpen en afval bevatten uit allerlei periodes. Veel voorwerpen uit de terpencultuur zijn te bezichtigen in het Fries Museum te Leeuwarden