Donkerbroek

Het dorp ligt enkele kilometers ten noord-oosten van Oldeberkoop aan de Compagnonsvaart der Opsterlandsche en Ooststellingwerfsche veenen, die van Appelscha naar Gorredijk loopt.

Uit institutiebrieven blijkt dat de kerk gewijd was aan St Laurentius. 16 mei 1500 is er de institutie van Mr. Johannes Hovynck tot de parochiekerk van Dumbroek, krachtens presentatie van fabriekmeesters en 'burones' der parochie, met bevel tot inbezitstelling bepaaldelijk aan Henricus ten Velde, cureit te Vollenhoe.
20 juni 1509 is er de institutie van Gherardus Johannis tot de St. Laurentius- parochiekerk te Dombroek, vacant door resignatie van Albertus, krachtens presentatie van hertog George van Saxen, met bevel tot inbezitstelling bepaaldelijk
aan den deken Hinricus ten Velde. Het blijkt dat ook de kerk van Donkerbroek minstens twee vicarien bezat.
10 juni 1508 was er de institutie van Henricus Gerardi tot de eeuwige vicarie op het St. Maria-altaar in de parochiekerk
van Dunkerbroeck, vacant door dood van Nicolaus Gerardi, krachtens presentatie van pastoor en burones
Augustus 1567 is er de institutie van Petrus Gerardi tot de vicarie of prebende, gesticht ter eere van God en St. Anthonius in
de St. Laurentius-parochiekerk te Donckerbrouck, vacant door dimissie of resignatie van Johannes Martini, krachtens presentatie van Joachimus Everhardi pastoor, Johannes Petri en Petrus Martini 'advocati' der kerk met mede-goedvinden van alle parochianen. (1) Ook andere bronnen bevestigen dat de kerk in de middeleeuwen aan St Laurentius was gewijd. (2) (Zie voor de betekenis van de verschillende termen de uitleg over de middeleeuwse organisatie van het kerkbestuur)

Van der Aa zegt dat in zijn tijd het dorp 140 huizen en 700 inwoners telde. Dat was dus omstreeks 1840. De inwoners vonden toen meest in de landbouw hun bestaan, al lag er in het noorden toen nog een uitgestrekt hoogveengebied, dat pas in de tweede helft van de 19e eeuw is afgegraven. De meeste inwoners waren in de tijd van Van der Aa hervormd en behoorden tot de gemeente Donkerbroek-en-Haule. Dit laatste dorp had toen een kerk die in 1714 was gesticht. De in het jaar 1835 nieuw gebouwde dorpschool werd omstreeks 1840 gemiddeld door 90 leerlingen bezocht. (3) Enige kilometers noordwaarts van Donkerbroek lag de schans Breeberg, die in het dorpsgebied van Donkerbroek lag.

Schans van Donkerbroek

Er is een boek verschenen met een inventarisatie van de veldnamen in het dorpsgebied.

Philomene Bloemhoff-de Bruijn - Veldnaemen van Stellingwarf diel II - Donkerbroek. Stichting Stellingwarver Schrieversronte Oosterwolde 1984. Boek in pdf

(1) B.M. de Jonge van Ellemeet. Institutien, Proclamatiën en Collatiën van den Aartsdiaken van St. Marie in het Decanaat Drente. In: Archief voor de geschiedenis van het Aartsbisdom Utrecht. Twee en veertigste deel. Utrecht. Wed. J.R. van Rossum, 1916 blz 291/292
(2) Zie Rienk Klooster-Middelieuwse petroonheiligen in Stellingwarf. In: De Ovend, Stellingwarfs tiedschrift. 42e jrg no 4. Augustus 2014. Blz 12
(3) Van der Aa deel 2 blz 438

Meer informatie op http://donkerbroek.nl/

Terug naar dorpen-index