De patroonheilige van de kerk in Elsloo was de heilige Catherina van Alexandrie. Ook andere kerken in Friesland en Overijssel waren aan deze heilige gewijd. Catherina was de patroonheilige van het bisdom Utrecht en dus een zeer belangrijke heilige in dit bisdom. De vereringsgeschiedenis van deze heilige bevestigd de teorie, dat de Stellingwerfse dorpen en de dorpen in Noord-West Overijssel omstreeks de 12^e en 13^e eeuw zijn ontstaan.

Over de persoon van de heilige Catherina van Alexandrie is historisch niets vast te stellen. Haar wijd verbreide verering dankt de heilige aan de Passio (verhaal over haar marteldood) die in de zesde of zevende eeuw werd geschreven en daarna in verschillende talen vertaald. Volgens de legende was Catherina een jong meisje uit Alexandrie, die het christelijk geloof was toegedaan. Keizer Maxentus was zeer verbolgen dat zij dit geloof aanhing. Hij stuurde vijftig heidense wijsgeren op haar af, die haar strikvragen probeerden te stellen. Volgens de legende kon zij echter haar geloof overtuigend verdedigen en meer nog, de wijsgeren waren zo onder de indruk van haar argumenten dat zij zich ook tot het christelijk geloof bekeerden. Zij moesten dit met de dood op de brandstapel bekopen. De heilige Catherina werd zelf werd op een rad met scherpe spijkerpunten gefolterd om haar van het geloof af te brengen, maar dit rad brak door haar gebed, zodat er een stuk uitviel. Vervolgens is zij onthoofd. Er stroomde echter geen bloed toen dit gebeurde. Catherina wordt altijd afgebeeld als jonkvrouw, met boek, zwaard en gebroken rad, soms met de machtige keizer Maxentus aan haar voeten.

De verering van de heilige Catherina, die in het jaar 306 of 307 onder keizer Maxentus te Alexandrie de marteldood zou zijn gestorven, bereikte haar hoogste bloei in West-Europa sedert de 13^e eeuw. (1) De verering kwam langzaam op gang na 1027, toen een kluizenaar de relikwieen van de heilige, die volgens de legende door engelen op de berg Sinai begraven was, naar Rouaan bracht. Verschillende kloosterorden hebben de verering van de heilige Catherina bevorderd. De Praemonstratensers hebben de verering van deze heilige verbreid, maar ook de Cisterciensers. Een van de vroegste bewijzen voor de verering van de heilige in het bisdom Utrecht stamt uit 1207, toen gravin Richardis, echtgenote van de Graaf Otto van Gelre, een stichting voor de Walburgiskerk in Zutphen maakte waarbij de feesdag van sint Catherina, op 25 november, moest worden gevierd. Maar ook andere kloosterorden speelden bij de verbreiding van de verering een rol, zoals de Domincanen en de Duitse orde, een geestelijke ridderorde. Vooral bij de Duitse orde schijnt de heilige Catherina sterk te zijn vereerd. De Duitse orde had een vestiging bij Schoten, het Convent van Schoten.

Zeker is, dat uit nog een aanwijzing blijkt, dat in het Convent van Schoten de heilige Catherina belangrijk was. Dit klooster lag op het grondgebied van de grietenij Schoterland. Het wapen van de voormalige grietenij Schoterland, thans opgegaan in Heerenveen, verwijst naar de heilige Catherina. In het wapen staan de attributen van Catherina, het zwaard en het gebroken rad, afgebeeld. Het gebroken rad verwijst naar het deel van de legende, dat zij op een rad werd gefolterd en dat er een stuk afbrak door haar gebed. Links ziet u het wapen van Schoterland, rechts dat van de huidige gemeente Heerenveen, dat mede op dit wapen gebaseerd is.

Zoals in het begin reeds opgemerkt, is Catherina de patroonheilige van het bisdom Utrecht. Ook andere kerken in dorpen van Zuidoost Friesland die in de 12e eeuw ontstonden waren aan de heilige Catherina gewijd. Een dergelijke analyse sluit aan op de oorkonden, die voor het eerst van plaatsen en rivieren in de Stellingwerven melding maken. Deze oorkonden liggen bijna alle in de periode 1150-1250. Natuurlijk zegt dit niet alles, omdat de bronnen schaars zijn en veel schriftelijke bronnen verloren kunnen zijn gegaan.

  (1) Kok 1958 blz 91