De legende van Sint Maarten

Martinus van Tours was een zoon van een Romeins magistraat, die op 15-jarige leeftijd dienst nam in het Romeinse leger. Hij werd geboren in 316 of 317. Toen hij als ruiter in Gallie kwam zou het volgende voorval hebben plaatsgevonden. Hij schonk aan de stadspoort van Amiens de helft van zijn mantel aan een arme bedelaar. De legende vermeldt verder, dat Martinus in de nacht daarop Christus zou hebben gezien, gekleed in deze mantel.

Op 18-jarige leeftijd werd hij vervolgens gedoopt en na het leger verlaten te hebben werd hij leerling van bisschop Hilarius van Poitiers, die hem na enige tijd opnam in de geestelijke stand. Omstreeks 360 werd hij kluizenaar ten zuiden van Poitiers, waar hij veel volgelingen kreeg. Hieruit ontstond in 361 het eerste klooster op Franse bodem.

Ondanks verzet van andere bisschoppen werd hij in 371 door het volk tot bisschop van Tours gekozen. Als bisschop bleef hij een monnikenleven leiden en maakte hij uitgebreide missioneringsreizen. Op een van deze reizen stierf hij op 8 november 379. Hij werd overgebracht naar Tours en daar bijgezet.

De grote populariteit van Martinus kan worden afgeleid uit het feit, dat auteurs die zijn leven beschreven in de middeleeuwen veel werden gelezen. (1)

In Frankrijk zijn enkele duizenden kerken aan hem gewijd. De St Maartensbasiliek in Tours werd een nationaal heiligdom en reeds onder Chlodovech I was hij de patroon van Frankrijk. In Nederland is hij bijvoorbeeld patroon van de Domkerk in Utrecht en de Martinitoren in Groningen is zeer bekend. Daarnaast werd hij patroon van vele andere kerken.

In de Stellingwerven zijn de kerken in de volgende dorpen aan Sint Maarten gewijd: Appelscha, Blesdijke, Nijeholtpade, Nijeholtwolde en Sonnega. Na Sint Nicolaas is Sint Maarten hier de meest voorkomende patroonheilige.

Sint Maartensvieringen

Sinter Maarten is een feestdag op 11 november, die in het verleden gepaard ging met allerlei volksgebruiken, zoals de Sint Maartensvuren, het rondgaan met de foekepot en het houden van optochten. In later tijd is Sint Maarten vooral een feestavond voor de kinderen. Deze trokken dan met lampions langs de huizen waarbij het liedje van Sint Martinus bisschop werd gezongen, dat qua tekst van streek tot streek en van dorp tot dorp kon verschillen.

De meest bekende tekst is:

Waar ze zongen kregen de kinderen snoepgoed, fruit of geld. Vooral in Groningen, Drenthe, West Friesland, Noord Brabant en Limburg trokken op de avond van 11 november stoeten kinderen rond met uitgeholde beetwortels, waarin kaarsjes brandden of lampions waarbij liederen werden gezongen. In Vlaanderen wordt op de zondag na 11 november een rondgang te paard gehouden. Daar bestaan hier en daar ook de Sint Maartensgilden of ruiterverenigingen, die een ommegang houden ter ere van hun patroon. Het eten van Sint Maartensganzen is in onbruik geraakt, al kende men in Deventer en Oldenzaal nog lange tijd de omstreeks die dag gehouden ganzenmarkten.

Gewoonten,die zich tot op de dag van vandaag hebben gehandhaafd zijn het St Maartens feest en het St Thomas luyden. St Maarten is een feestdag op 11 november,die gepaard gaat met allerlei volksgebruiken, zoals de St Maartens vuren, het rondgaan met de foekepot en het houden van optochten. In later tijd is St Maarten vooral een feestavond voor de kinderen. Deze trokken dan met lampions in groepjes langs de huizen, waarbij ze de liedjes van St Martinus bischop zongen,die qua tekst van streek tot streek en van dorp tot dorp konden verschillen.(parochialisatie). De kinderen kregen overal waar ze zongen wat snoepgoed, fruit of geld.

(1) Het leven van Martinus werd beschreven door Sulpicius Severus- 'Vita S. Martini" en door Gregorius van Tours- "Miraatlorum Libri VIII". De tekst van Sulpicius Severus is vertaald door C.W. Monnich, Martinus van Tours (1962)

(2) Zie ook: S.J. van der Molen. De Friesche Kalenderfeesten- 1941

Verdere literatuur:

J.H. Kruizinga in: Levende folklore in Nederland en Vlaanderen (1953) blz 190-213

C. van Rhijn - Martinus van Tours

samenstelling tekst en lay out pagina: Piet van der Lende